Munro Mission 2023; 282 peaks, 4.500k, 200.000 altimeters

22 oktober. Dag 68. Mas de Blais appartement Briancon rustdag 16k. Totaal 2.586,5k.

Vandaag is dag van de Bestaansverwondering. Ik verwonder me al zo lang als ik kan herinneren om de mensen en dingen om me heen. Op school altijd het gevoel er niet bij te horen, de beschouwer te zijn. Waarom zijn kinderen zo druk en lawaaierig? Veel te veel prikkels. Waarom altijd dat gezeik over voetbal?

Vriend Peter zei me mijn bedrijf Bestaansverwondering te noemen omdat ik het adem met iedere cel. En zo geschiedde. 

Ik ben opgevoed met de boodschap dat je je hersenen moet gebruiken. Zo niet, dan krijg je ruzie met papa.

Ik verwonder me tijdens deze pelgrimstocht voortdurend over de grote vragen van het leven. Waarom zijn we hier? Waarom doe ik deze tocht? Wat wil ik hierna gaan doen? Wat is mijn purpose hier?

Verwondering kan ook gaan om kleine dingen in het leven. Vandaag verwonder ik me bij het opstaan over de badstop in mijn appartement. Hoe kun je nou een appartement met bad verhuren, maar dan met een stop met een gat erin? Het bed heeft toch ook geen drie poten? De kraan heeft toch knoppen? De televisie een afstandbediening? Als je het zo verhuurt, mis je een chromosoom, maar vervolgens wel een positieve waardering willen. Als ik opsta staat het water met mijn was erin nog steeds in het bad. Ik heb een plug gecreëerd die het water tot in eeuwigheid gevangen houdt. Ik moet enige trots onderdrukken als ik een mes nodig heb om m eruit te pulken.

Vriend Hendrik Jan appt me. Toen ik vorig jaar slecht zat, vertelde ik hem dat het leven voelde als een put waarin alles werd opgezogen. Nu heb ik in zijn woorden met sporttape een badstop gemaakt zodat ik kan reinigen, loslaten en herbronnen. Mooi zijn metafoor. Hij snapt de processen van een pelgrimage.

De verwondering gaat verder bij de televisie. Dit is de achtste keer dat ik een hotelletje boek. Het is tevens de vijfde keer dat ik de televisie niet aan het lopen krijg. We kunnen mensen naar de ruimte sturen, tegenwoordig niet eens meer voorbehouden aan landen, maar zelfs aan mannen met raketten als fallussymbool. We kunnen echter niet één afstandbediening maken die apparaten met elkaar synchroniseert en het gewoon doet.

Hoe leg je aan een seniele bejaarde uit wat ‘sourcen’ is? En met welke afstandsbediening moet dat als je er twee of drie hebt? Je pakt per definitie de verkeerde en dan gaat het al mis. Ik kijk altijd naar het merk van de tv en het merk van de ab in de hoop dat het goed komt.

Oproep aan alle Nederlandse softwareprogrammeurs: bij deze een idee waar je stinkend rijk mee kunt worden. Schrijf een mooi stukje software dat een openingsscherm op de tv toont met volgende tekst:
Wilt u tv kijken?
Wilt u een dvd kijken?
Wilt u Netflixen?
Wilt u muziek luisteren?
Wilt u een app openen?

De gebruiker klikt zijn keuze en voila de software gaat alles synchroniseren en het werkt. Dit in plaats van sourcen op één van de twee afstandbedieningen waarna je acht opties af moet, HDMI 1 tot 4, AV, TV etc. Ieder zichzelf respecterend gastenverblijf zal het van je afnemen want ook zij worden gek van hun bellende klanten die het weer niet voor elkaar krijgen, waarna je moet opdraven.

Maak dan meteen eenzelfde wizzard voor de magnetron. Ik wil een blik ravioli warm maken. Tientallen knoppen behalve [aan] of [start]. Iedere magnetron of oven weer anders. Icoontjes voor magnetron, oven, grillen, die allemaal iets van elkaar weghebben en eerder verwarring dan duidelijkheid creëren. Iedere keer sta ik weer apathisch te staren en me af te vragen welk genie dit bedacht heeft. Totaal vanuit het product geredeneerd. Waarom vraagt mijn magnetron me niet gewoon wat ik wil? Wilt u iets opwarmen met de magnetron? Hoe lang zou u willen warmen? Wat lijkt u een goed vermogen? Nou doe maar 750 watt; verhitten die zooi en snel graag dan kan ik eten in plaats van doelloos knopjes induwen…

Albert Camus is de filosoof van het absurde en hij zei al dat de lijdende mens snakt naar antwoorden op existentiële vragen, maar het redeloze universum doet er het zwijgen toe. De wereld is niet goed of slecht, en er zit geen bedoeling achter. Hoe hard je ook je best doet, het leven kan ieder moment het tapijt onder je voeten wegtrekken. Ziekte, dood, ontslag, pech, het laat de wereld volstrekt onverschillig.

Hij schrijft in de mythe van Sisyphus: ‘We zijn allemaal kinderen van een geest die verlangt en een wereld die teleurstelt. De mens vraagt, de wereld zwijgt. De meeste mensen kunnen dat zwijgen niet verdragen en gaan op zoek naar een kracht die het leven zin geeft. God bijvoorbeeld die de onrechtvaardigheid op aarde rechtzet in het hiernamaals. Zelfbedrog, is het strenge oordeel van Camus, een doorzichtige poging om de tragiek van het leven te ontlopen. De enige rationeel aanvaardbare conclusie is dat het bestaan absurd is.’

Dat is een hypothese waarin ik me goed kan vinden. En als het bestaan al niet absurd is, dan maken wij mensen het dat wel. Ook W.F. Hermans merkt op: ‘De krankzinnige hoop van de mens dat er iets in dat kollosale heelal buiten hem zou wezen, dat op de een of andere manier met hem begaan zou wezen.’

Een absurd bestaan is an sich geen vrolijke boodschap, maar het positieve eraan is dat de mens helemaal vrij en zelf verantwoordelijk is. Het uitgangspunt van het existentialisme.

Je mag er zelf iets van maken, naar wat dan? Of de quote die ik recent las: Ik wil dolgraag mijn hart volgen, maar het geeft geen richting aan, of als het spreekt, hoor ik het niet. Cabaretier Guido Weijers zegt: Ik heb alles, maar ik heb geen idee wat in wil. Zo herkenbaar…

Mijn mensbeeld is daarin niet per definitie positief: de mens is dom tot het tegendeel bewezen wordt, en dat gebeurt maar zelden. Einstein voegt daar aan toe: ‘Twee dingen zijn oneindig, het universum, en menselijke domheid. Maar van het universum weet ik het nog niet helemaal zeker.’ Toch word ik met de dag milder. Mijn vrienden zullen dat beamen.

Tv-programma’s illustreren wat mij betreft uitstekend de eindigheid van het menselijk vernuft. Er zijn veel platte TV-formats uitgewerkt waarin seks, alcohol en scheldpartijen de boventoon voeren. Om het publiek te lokken wordt gebruik gemaakt van debiliserende alliteraties en pakkende naampjes; Zon, zuipen, ziekenhuis, Oh Oh Cherso, Dames in de Dop, Echte meisjes in de jungle, De Tokkies, GTST, de Bauwertjes etc.

Het summum is toch Big Brother waarbij je vanaf je bank gaat zitten kijken hoe mensen op hun bank hangen, niet het meest hoogdravende stukje entertainment.

Voor een mens met enige actieve grijze cellen leiden deze programma’s tot enige verwondering. Hoe is het mogelijk dat we dit met zijn alle willen? Schrijver Marcel Wortel (Vox nr 8, maart 2013) verwoordt het heerlijk: ‘…Mensen zijn klungels. We kunnen raketten bouwen, maar we kunnen ons geen houding geven op een feestje. Je kunt een Nobelprijs winnen, maar zelfs dan baal je als je het laatste velletje wc-papier van het rolletje trekt. Die relativering vind ik interessant: ken je plaats…’

Het is verwonderlijk. Miljoenen mensen brengen hun tijd door op de bank en kijken naar Big Brother. Tegelijkertijd zijn er planeten die we onderzoeken op meer dan tweehonderd miljoen kilometer zoals Mars. Het contrast kan niet groter.

Ergens in het begin van dit millennium nam ik deel aan een expeditie van vriend Carlo. Ik was berggids en we liepen met zes probleemjongeren van de Middellandse Zee bij Nice naar de hoogste gletsjers in de Alpen. Het project heette dan ook TNDO, Terug Naar De Oorsprong. Vanaf vandaag ga ik diezelfde route in omgekeerde richting terug lopen. Ik kijk daar erg naar uit. Een soort van Weg van de Oorsprong.

Tijdens de expeditie maakten de jongeren, die voorheen niet verder waren geweest dan het Vondelpark, kennis met het fenomeen vuurvliegjes. Als gids legde ik uit wat ze zagen en de reacties waren niet van de lucht. Whattt!!! Vliegjes met vuur uit hun reet? Ik genoot intens van hun oprechte verwondering. Diezelfde ‘criminelen’ deden het in hun broek toen één van de gidsen onder een laken uit de bosjes sprong. Ook gooiden we stiekem in het donker kleine steentjes op het golfplaten dak van een ruïne, die in de duisternis naar beneden stuiterde en hen deden schrikken. Ik denk niet dat ik eerder in mijn leven een dusdanig open en verwonderende houding zag.

In de ogen van kinderen zie je verwondering. Het is jammer dat we dat kwijt raken als we ouder worden. Kunstenaar Corneille verwoordt het mooi: ‘Wie stopt met zich te verwonderen over de schepping zoals een kind dat kan, stopt met leven.’ Volgens de grondlegger van de positieve psychologie Martin Seligman is het vermogen tot Bestaansverwondering een van de voorwaarden voor geluk. Libelles die op een blad drijven, bijen die bloemen bestuiven, mieren die met duizenden een kegel vouwen, een spin die een complex web spint, een eekhoorn die me wekt met activiteiten, de complexiteit van een simpel ijskristal… Het is allemaal zo verwonderlijk. En ik heb het allemaal mogen ervaren de afgelopen weken.

Ik moet denken aan de gretigheid waarmee ik vroeger opgravingen deed op het Waardeiland, het eiland waar ik opgroeide in het centrum van Leiden. Ik groef en haalde tanden, kogels, scherven, stenen en pijpen koppen uit de grond. Extase. Indiana Jones maar dan Indiana Jan. Zal ik archeoloog worden? Ik ervaar het ook bij storm op een berg, de nietigheid van je persoontje. Het relativeert alles en zet het weer helder op de kaart.

Alle wijsheid begint met verwondering, het erkennen dat je het niet weet. Het is een vorm van bescheidenheid en er is ruimte voor twijfel en nuance. Het is een vorm van kwetsbaarheid en daar is in onze maatschappij weinig ruimte voor. Op LinkedIn pronk je met hetgeen waar je goed in bent. Je vraagt niet om hulp. Je bent Bokito op je apenrots terwijl je je netwerk pas mobiliseert als je ventileert waar je behoefte aan hebt.

Een mooi voorbeeld van Bestaansverwondering vind ik de scène uit de fantastische film American Beauty. Een personage, Ricky Fits, filmt een plastic zak die minutenlang danst in de wind. De muziek maakt het nog sublieme. Mooi hoe zulke kleine dingen je tot in het diepst van je ziel kunnen raken en doen verwonderen. Ik heb het op het water als de wind wappert en in alle richtingen rimpels veroorzaakt. De aanblik van een meer is nooit hetzelfde. We maken foto’s en puzzels en schilderijen maar nooit kunnen we dat ene moment vangen. En het gaat altijd maar door. Tot in de eeuwigheid zal riet wuiven en water rimpelen. Vang het maar…

Gelukkig is managementguru Ben Tiggelaar er om me weer rustig te krijgen met zijn column ‘dom’. Hij stelt dat het probleem niet het domme gedrag van mensen is. Dat is immers volstrekt normaal. Mijn probleem is het uitgangspunt dat we allemaal weldenkende mensen zijn. Dat is niet zo. We zijn niet allemaal rationeel handelende, planmatige en bewust opererende individuen. Je moet dit mensbeeld loslaten en accepteren dat mensen grotendeels op de automatische piloot leven en werken. Zelfs slimme mensen doen domme dingen, stelt hij en ik moet denken aan het vermakelijke boekje ‘als intelligente mensen rare dingen doen’. Als ik dat ga accepteren, leidt het tot realistische verwachtingen en minder verwondering. Zoals vaker constateer ik dat ik nog veel moet leren en loslaten. Ik mag nog een paar duizend kilometer rennen, dat geeft hoop. Ook ik ben een zeer feilbaar, menselijk en bovenal ongeduldig exemplaar.

In een tijd van corona en vaccineren is verwondering heel belangrijk. Verwondering en vragen stellen is daarbij duidelijk iets anders dan een mening hebben en die ventileren. P.F. Thomese verwoordt het treffend in zijn Albert Verwey lezing (2011) getiteld het Raadsel der Verstaanbaarheid: ‘…Zeker in een maatschappij die gebaseerd is op de principes van materialisme, gelijkheid en vooruitgang, moet erop worden gewezen dat iedereen met zijn allen ook ongelijk kan hebben, dat waar zovelen het eens zijn, er een fout in het spel moet zijn. Het is voor zo’n eenheidsmaatschappij noodzakelijk dat er voortdurend door de voldongen feiten heen wordt gepraat. Het hoeft geen geschreeuw te zijn, het kan evengoed, zo niet beter, gefluister zijn. Als er maar een tegengeluid is. Een tegenstem laat de mogelijkheden zien, de onbenutte werkelijkheid. Bij alles dat er gebeurt, is er zoveel dat niet gebeurt, dat deel blijft uitmaken van de angst, het verlangen, de twijfel, dat onofficieel blijft voortbestaan in de limbo van mogelijkheden…’ Aan een antihouding ligt verwondering ten grondslag en zolang er verwondering is, blijft er hoop. Zonder de verwondering zoals die van een kind, blijft alles bij het oude. Een wijze geeft geen meningen, maar verwondert zich en stelt – de juiste – vragen.

Ook de notie dat je prima van mening mag veranderen in deze onzekere tijden. Als de omstandigheden veranderen, vraagt dat om herziening van je denkbeelden. Je zou kunnen stellen dat degene die nooit van mening verandert, nooit leert van de omstandigheden. We kunnen dan veel politici ontslaan. Nu. Terplekke. Echte wijsheid gaat arm in arm met twijfel.

Ook Simone Weil schrijft: ‘Wanneer je ‘ja’ zegt, bevestig je de status quo en blijft alles bij het oude. Wanneer je je verwondert en weigert klakkeloos te accepteren, ontstaat er een proces waar ruimte is voor vernieuwing, innoveren en het zoeken naar oplossingen. Er ontstaat ruimte en het vizier staat open. Dit is het moment dat Eureka bedoelde.

Voor mij is Bestaansverwondering een houding, een levenskeuze. Als iedereen zwijgt, moet iemand de rebel zijn die het tegengeluid laat horen. Ik lees een mooie definitie van burgerlijk: ‘Het is wanneer je geen behoefte meer hebt om de norm ter discussie te stellen, wanneer je de status quo wel prima vindt, wanneer je de toevallige vorm waarin je leven is gestold, accepteert zonder je druk te maken over alle niet onderzochte alternatieven. Burgerlijkheid is een capitulatie voor het middelmatige.’

Nederland staat bekend als burgerlijk land bij uitstek, met een grote middenklasse, een sterk gelijkheidsideaal en een bijbehorend conformisme. Toch is dat niet het beeld dat ontstaat in coronatijd, we zijn het stoutste jongetje van de klas.

Dat over verwondering. Je kunt er een boek over schrijven. Vandaag verwonderde ik me over Briancon. Ik huur een appartement met uitzicht op de forten die tegen de berg aan liggen, hoog op de hellingen. Wat een prachtige stad. Mag en kan ik hier wonen? Zou dit mijn thuis kunnen zijn? Zoveel bergtoppen, deze stad is de troon van een god. Ik sprak veel locals vandaag en allemaal uiten ze zich over de couleurs d’automne. Het is op dit moment zo waanzinnig mooi, dat hebben ze lang niet meegemaakt. Ik zou deze stad kunnen bezingen ware het niet dat ik je oren zou beschadigen. Briancon is de vallei die toegang biedt tot de hemel…

Een woord van dank aan mijn Mattie Otto: Ergens voelde je dat je me moest helpen. Vandaag heb je dat gedaan. Weken heb ik gezocht naar nieuwe trailpantoffels en vandaag is het gelukt. Dankzij jou ga ik door op HOKA-muiltjes en ik ben je intens dankbaar…

Tenslotte. Ik merk dat sommige lezers schrikken van mijn laatste post als ik eerlijk ben over verdriet en pijn. Een kanttekening. Als je 5.000 kilometer rent, ken je positieve en minder positieve dagen. Het is net als het leven. Dit was mijn tweede verdrietige post in 65 dagen. Ik deel dat in tegenstelling tot vele anderen. Mooi is dat ik privé tientallen – en ik overdrijf niet – berichten van herkenning krijg.  Blijkbaar ben ik niet de enige die vermoeidheid, verdriet, burnout, depressie en suïcide van dichtbij heeft gevoeld. Mijn delen geeft me een goed gevoel omdat ik merk dat ik er anderen mee raak en help. Maar door op deze koers dus. Social media vertekenen en geven een te positief beeld. Ik corrigeer dat.

Morgen val ik de col d’Izoard aan. Ga je mee?