Vroeger… (ik ben van 1975) hadden we echte politici, professionals: Lubbers, Kok, Van Mierlo, Peper, d’Ancona, Kroes. Het waren de intellectuelen aan wie je het landsbestuur met een gerust hart kon overlaten. Ik noemde ze ‘de lodderkoppen’, ze hadden tranende ogen van het lezen van zoveel dossiers. Nu moeten we het doen met hardloper Schoof en zijn jongens en meisjes. Het feit dat je je niet meer profileert met hersenen, maar met hardloopschoenen is veelzeggend. Ik betoog dat het niet zo goed gaat met de landspolitiek en pleit voor een landelijk examen en intelligentietest.

Een stropdas heet niet voor niets zo

Ik ben afgestudeerd op kennismanagement. Interessant fenomeen. Hoe kun je beter en sneller leren? Hoe kun je efficiënter je hersenen gebruiken? Hoe kun je als organisatie beter met je human capital omgaan?

Één van de hypothesen waarmee ik mijn afstudeerscriptie over kennismanagement opende was: Als je een timmerman geen handboeien omdoet, waarom een kenniswerker dan wel een stopdas? Dit terwijl we inmiddels uit onderzoek weten dat je de bloedsomloop naar de hersenen afknelt en daarmee hoofdpijn veroorzaakt. Misschien is het de aanleiding voor de stupiditeit die tevoorschijn komt als het fenomeen Trump begint te orakelen? Een rode strop die voorkomt dat zijn brein O2 krijgt? Ik zeg: weg net de stropdas binnen de politiek.

Wijsheid is omgaan met je eigen onkunde

Interessant is een gedateerde column die ik lees van de hand van Bas Haring in De Volkskrant. Hij stelt kennis is mooi, maar wijsheid is mooier. Wijsheid is volgens hem verstandig omgaan met een gebrek aan kennis. 

Dat is een prachtige contradictie waarmee hij zich op glad ijs begeeft. John Cleese stelt het al: Domme mensen zijn te dom voor reflectie. Zie in dit kader het prachtige fimpje: How Stupid People Have No Idea How Stupid They Are (Otherwise Known as the Dunning-Kruger Effect). Enige reflectie om te beseffen dat je dom bent, vereist intelligentie. En die had je niet. Noemen ze dit nou een Catch 22?

Trump is het perfecte voorbeeld van iemand die niet intelligent genoeg is om te beseffen dat hij niet erg intelligent is. Vandaar zijn enorme zelfvertrouwen. Helaas zijn zijn aanhangers nog minder intelligent dan hij. Vandaar hun vertrouwen in hem. Cleese zegt ook daarover leuke dingen.

Zoals Cleese verder uitlegt in de video hierboven, blijkt dat er een wetenschappelijke term bestaat voor dit fenomeen: het Dunning–Kruger-effect, “een cognitieve bias waarbij onervaren individuen lijden aan een illusoire superioriteit, waarbij ze hun eigen vermogen veel hoger inschatten dan correct is” als gevolg van “een metacognitief onvermogen van de onervaren persoon om hun onbekwaamheid te herkennen” (en, omgekeerd, van “zeer bekwame individuen om hun relatieve competentie te onderschatten, waarbij ze ten onrechte aannemen dat taken die voor hen gemakkelijk zijn, ook voor anderen gemakkelijk zijn”).

Je kunt hier meer lezen over het Dunning–Kruger-effect>>

Afijn Haring verhaalt in zijn column over een dikkig jongetje dat een beetje stil is. Haring vraagt hem tijdens zijn les om een mening. Die kan hij niet geven, zegt hij. Hij heeft wat meer tijd nodig. ‘Ik ben wat minder slim dan de meeste andere kinderen in de klas. Nadenken duurt bij mij wat langer. Geef me wat extra tijd, pas dan kan ik mijn mening geven.’ Och arme wat een heerlijk knulletje. Wat een wijsheid!

Eerst nadenken, dan verkondigen

Dit gun ik politici, de wijsheid te beseffen dat je niet alles weet. Dat je niet meteen een pasklaar antwoord hoeft te hebben. Kunt hebben. Dat je wat tijd nodig hebt om na te denken. En dat een mening zonder argumenten niet zo interessant is. Dat een op feiten gestoelde mening dat wel is. Dat je, zoals docenten dikkige jongetjes proberen te leren: ‘De wijsheid aan de dag legt om na te denken voor je iets uitorakelt.’ 

Een tijdperk van het omarmen van domheid

Het punt is dat gezag en wetenschappelijke instituten steeds meer uitgehold raken. Het is mode om je te onderscheiden met domheid. Zie een Trump die universiteiten regelrecht aanvalt en een governor van California die zich nu ook verlaagt tot domheid als een vorm van provocatief leiderschap omdat we als maatschappij blijkbaar tot die regionen zijn afgedaald.

Het is het enige dat werkt: mensen die dom meningen verkondigen, zonder zich te bedienen van argumenten en rede, kun je niet bestrijden met kennis een wijsheid. Het heeft geen zin om argumenten voor te leggen als de tegenpartij als vrije radicaal onzin zonder lijn verkondigt.

Politici scoren tegenwoordig niet door gezag te claimen maar door zich ertegen af te zetten, domheid te omarmen. Evenzo gaat het niet tijdens verkiezingen om je inhoudelijke plannen maar met wie je niet wenst samen te werken. Nog voordat de daadwerkelijke verkiezingen hebben plaatsgevonden, waarbij het volk bepaalt, gaan partijen al verkondigen wat ze niet willen. Dat is de omgekeerde wereld. Ik zou zeggen: stem op de partij die verbindt en wil samenwerken, want echt: de problemen zijn groot genoeg. Gaan we nu weer af op een jaar lang formeren?

Iedere leek kan een partij beginnen

Op dit moment kan iedere leek een partij beginnen en onzin verkondigen en daarmee daadwerkelijk landsbestuur op inhoud, om structurele problemen aan te pakken, vertragen en verijdelen. Dat is ook precies wat we zien gebeuren.

Zo was het kabinet Schoof bij voorbaat kansloos. Een VVD-kamerlid laat in De groene Amsterdammer optekenen: ‘Dit is een kortstondig experiment dat we niet kunnen weigeren. Het moet maar van start gaan en dan falen.’ Er werden nauwelijks wetten ingediend, de ministerraad bleek besluiteloos en in de Eerste Kamer was het twintig jaar niet zo rustig. Dit is een historisch incapabele kabinetsploeg gebleken die enkel een stevige verhoging van defensie-uitgaven voor elkaar kreeg. Slechts 15 procent van het volk was nog tevreden over het kabinet zo bleek in april uit onderzoek.

Vorm boven inhoud

Zo lang het alleen maar over het spel – over vorm – gaat heeft dit democratische systeem weinig kans van slagen in het licht van de huidige landsproblemen. Het zou fijn zijn als politici wat minder met zichzelf bezig waren en meer met het landsbelang, dus niet egogericht maar taakgericht. Daar kun je op werven. Kabinet schoof was het kabinet van de stilstand, ja zelfs achteruitgang. Het struikelde van de ene crisis in de andere en slaagde erin niet één maar zelfs twee keer te vallen. Het kabinet was niet eens in staat de juiste problemen te zien, laat staan naar een oplossing toe te werken.

Oud-topambtenaar Bernard ter Haar schreef op zijn persoonlijk weblog: ‘De Nederlands overheid heeft deze eeuw nog niets substantieels tot stand gebracht. Nu houd ik zelf niet zo van dit soort sweeping statements. Dus heb ik mijn best gedaan om voorbeelden te vinden die deze stelling zouden ontkrachten. Ik heb er nog niet één bedacht. Budgetdiscipline misschien. Maar dat is toch eerder een middel dan een doel.’

Landelijk Examen Landspoliticus (LEL)

Veel vorm en weinig inhoud dus. We hebben de afgelopen maanden zoveel stuntelende bewindslieden mogen aanschouwen die werkelijk geen idee hebben waar ze het over hebben. Maar ze hebben ook niet het eerder genoemde reflectievermogen om de eer aan zichzelf te houden.

Veel ondernemers snakken naar duidelijkheid. Een landsbestuur moet zorgen voor een stabiel lange termijn plan. Dat is waar behoefte aan is. Wat voor land willen we zijn? Waar willen we naartoe? En dat staat met capabele, zorgvuldig geselecteerde, landspolitici die hun examen hebben gehaald én gekozen zijn. Je zou geen incapabele mensen mogen kiezen.

Ik pleit daarom voor een examen landspolitiek waar je wordt beoordeeld op inhoud, daadkracht, argumentatie, intelligentie, planning, financieel management, oplossingsgerichtheid, ethiek, besluitvorming, samenwerking, co-creatie en strategische visie. Eigenlijk alles dat je als topmanager aan de dag hoort te leggen, maar wat dus nog niet zo vanzelfsprekend blijkt.

Om dat te realiseren hebben we een onafhankelijk examineringsinstituut nodig, een CBPV, Centraal Bureau Politieke Vaardigheid in het verlengde van het CBR voor pubers die een rijbewijs moeten halen omdat ze anders een gevaar op de weg vormen. En je kunt vervolgens het diploma uitreiken, maar ook weer afnemen. Daar hebben we een kamervoorzitter voor, maar de landelijke politiek kennende kunnen we daar ook vast een commissie voor instellen. Het betekent dat mensen om hun taalgebruik, gedrag en omgang met anderen moeten gaan letten bij de debatten. En ook nog eens inhoudelijk samenhangende dingen moeten gaan zeggen.

Ik denk dat de landspolitiek dan een boast krijgt. Een landelijk examen waardoor we mikken op een verschuiving van mening naar feit, van ego naar landsbelang, van vorm naar inhoud.

Beter maar ruziën onder capabele mensen, dan gaat het tenminste ergens over.

Was getekend,

Een totaal gedesillusioneerde zwevende kiezer

Lees verder: Artikel De Telegraaf: Kwaliteit ministers onder de maat.