Ringslangbroeinest. Mooi woord voor Scrabble. Tot voor kort geen idee wat het was. Mijn spirit animal is een eekhoorn; bij vrouwlief Sanne is het de slang. Aldus gingen wij een ochtend de boswachter bijstaan en slangennesten bouwen.

De zon schijnt, strak blauwe hemel en dus is het geen straf om een ochtend ringslang-broeihopen in het Gagelbos af te graven (zoeken naar de eikapsels van vorige zomer) en opnieuw op te bouwen. We struinen door het bos op zoek naar een coördinaat waar we verzamelen. Vijftien enthousiastelingen hebben zich bij de boswachter gemeld. Sigrid legt uit en vertelt enthousiast.

Nederland kent 7 soorten reptielen: 4 soorten hagedissen en 3 soorten slangen. Adders wonen op de heideterreinen van de Veluwe en Drenthe en zijn de enige gifslangen, ringslangen zwemmen in Amsterdam en Utrecht en muurhagedissen klauteren op de oude stadsmuren van Maastricht. De ringslang en de mens zijn al duizenden jaren verbonden door de veeteelt. Daarom heet de ringslang ook wel een cultuurvolger. Hij maakte dankbaar gebruik van mesthopen en de huidige broeihopen zijn het alternatief daarvoor.

Reptielen zijn koudbloedige dieren met een geschubde huid die hen beschermt tegen uitdroging. De reptielen in ons land zijn allemaal beschermd en 6 van de 7 staan op de nationale Rode lijst van bedreigde diersoorten. De stichting RAVON maakt zich hard om de dieren te beschermen. RAVON staat voor Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland.

Er liggen drie broeinesten hier, vlak bij elkaar. In degene waar we nu voor staan zijn vorig jaar 150 eieren gevonden. Ringslangen hebben een ingebouwde radar en zijn gewoontedieren dus waarschijnlijk hebben ze hier het afgelopen jaar weer genesteld. En inderdaad blijkt later dat er eenzelfde aantal eieren in deze bult is gevonden.

De ringslang is de grootste slang van Nederland en kan tot 1,20 meter worden. Hij is niet giftig en bijt niet. Hij is te herkennen aan de gele en zwarte ring achter de kop. Hij komt voor in waterrijke gebieden boven de rivieren zoals hier vlakbij Utrecht. Ringslangen liggen vaak te zonnebaden op dijkjes in de buurt van water dus daar zou je ze kunnen zien, maar ze zijn heel alert en vaak al lang weg als jij in de buurt komt.

De intentie is met mest een bult te bouwen die bestaat uit lagen van takken, bladeren, mest, riet en weer opnieuw tot hij meer dan een meter hoog is. De paardenboer van om de hoek heeft drie bulten verse mest achtergelaten en met kruiwagen, riek, spade en ander gereedschap gaan we aan de slag.

Eerst de oude bult die is ingeklonken, ontmantelen. Balken bij de balken, stokken bij de stokken, de rest uiteen harken. Gelukkig hoef je op dit vroege tijdstip niet heel intelligent te zijn. Waar is de koffie?

Ik pak mijn eigen taakje en struin in korte broek door de begroeiing op zoek naar takken en kruiwagens vol bladeren, nieuw bouwmateriaal voor ons nest. Het duurt niet lang of mijn benen zitten onder de schrammen en bloed. Er zijn hier nare slierten met prikkers die de huid open trekken. Het mag de pret niet deren.

Ons team van 4 gaat flink tekeer en we gaan voor de grootste. Al snel ligt er een flink raamwerk van takken en balken en gaat de eerste mest erop. De supervrijwilliger die ons begeleidt schrikt: ‘Ehhh bikkels dit gaat te hard! Koffietijd anders zijn we veel te vroeg klaar!’ We gaan toch maar door. We zijn hier om te werken.

Inderdaad wordt het een immens nest. Het broeien komt door de mest die al dampend ligt te sluimeren onder de bladeren. Zo einde maart stijgt de temperatuur naar 50 a 60 graden en daarna koelt hij iets af naar 40 wat ideaal is voor de eieren. In april en mei paren ringslangen vlakbij de plek waar ze overwinterd hebben. De vrouwtjes leggen in juni of juli hun eitjes in rottend materiaal (compost, bladhopen en broeihopen). Na 6 tot 10 weken kruipen de 14 tot 22 centimeter lange, jonge slangen uit het ei. Vrouwlief is dan al lang verdwenen en de kleintjes mogen het zelf uitzoeken.

Aan alle kanten steken we stokken in de bult die fungeren als geleiders waardoor de slangen op de tast een ingangtunnel vinden. Ze hebben slecht zicht en bewegen op gevoel.

Tot onze spijt vinden we in onze bult geen eieren, slechts twee piepkleine spitsmuisjes, een schrale oogst. Ook nergens een slangenhuid. Slangen stropen de oude huid binnenstebuiten en in één geheel af. Deze ‘slangenhemden’ zijn grijswit, half transparant en je vindt ze in lage begroeiing, tussen stenen, onder stukken hout en bij ringslangen aan de oevers.

Volgende keer gaan we vleermuizen tellen of gierzwaluwen helpen. Een van de belangrijkste activiteiten van RAVON is het verzamelen en beheren van gegevens. Honderden vrijwilligers noteren tijdens de jaarlijkse verspreidingsonderzoeken duizenden waarnemingen van reptielen en amfibieën. Hiermee kunnen uitspraken worden gedaan over de voor- of achteruitgang en is betere bescherming mogelijk.

Vanaf half april starten de vleermuis-kraamtellingen. Als vrijwilliger kun je samen met een vleermuisdeskundige op pad om kraamgroepen van de gewone dwergvleermuis te zoeken. Je moet hiervoor vroeg uit de veren (voor zonsopkomst), maar je leert veel over vleermuizen. Daarnaast zijn vrijwilligers nodig die vervolgens in de avond (vlak na zonsondergang) bij de gevonden kraam koloniën uitvliegtellingen willen doen om te kijken hoeveel vleermuizen de groep omvat.

Aan het einde van de ochtend krijgen we de eitjes bij de andere bult onder ogen, een soort vergeelde, verschrompelde champignons. Toch was het leuk om op de vroege ochtend erop uit te trekken en van de boswachter nieuwe dingen te leren over de natuur. Ook een goed gevoel dat je een beetje kan bijdragen.

Het is tenslotte leuk om te lezen dat de ringslang in heidense tijden werd gezien als een vriendelijke huisgod die symbool stond voor lente, vernieuwing, wijsheid en beschermer van het vee. Dan weet je weer waar je het voor doet, de karmapunten voor vanochtend zijn binnen!

Wordt vervolgd!

Zelf op pad en je actief inzetten?

www.broeihopen.nl, tips voor het aanleggen van broeihopen. Tevens trefpunt voor broeihoopwerkgroepen. Je kunt je resultaten bijhouden en vergelijken met andere hopen in het land.

www.telmee.nl en www.waarneming.nl, waarnemingen registreren

Www.ravon.nl/verspreidingsonderzoek, je kunt je aanmelden voor onderzoeken en donateur worden. Donateurs ontvangen vier keer per jaar het magazine en krijgen korting op producten in de shop.

www.utrechtnatuurlijk.nl, www.facebook.com/utrechtnatuurlijk/, Meld je aan voor de nieuwsbrief en blijf op de hoogte van de natuur in de stad en alle activiteiten op en rondom onze locaties.